به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رستا، مجتبی همتی فر، پژوهشگر حوزه تعلیم‌وتربیت در یادداشتی نوشت:
۱- آقای رئیس‌جمهور! دولت چهاردهم یکساله شد و یک ربع از فرصت به اتمام رسیده. گرچه از «تعطیلی، قطعی، روتین‌زدگی و حاشیه‌های ملال‌آور» گلایه داریم، اما به عنوان پدر سه دانش‌آموز، عضو هیئت علمی دانشگاه و پژوهشگر آموزشی واقعاً و با همه وجود از دغدغه‌ی ارزش‌مند و درونی‌تان نسبت به «آموزش و پرورش» سپاس‌گزاری می‌کنم.
توجه به چالش‌های بخشی و فرابخشی از منظر تعلیم و تربیت، نکته نسبتاً مغفولی در میان دولت‌ها بوده که شما به درستی به اهمیت و جایگاه این موضوع پرداخته‌اید. جلسات متعدد شما با تیم وزارت آموزش و پرورش نیز نشانه‌ای از واقعی بودن این دغدغه‌مندی است. این دغدغه را به اغلب استانداران هم کشانده‌اید. مرحبا و دست مریزاد.
۲- آقای رئیس جمهور! ممنونیم، اما به نظر می‌رسد باید درباره آنچه به عنوان «مسئله‌های اصلی» نظام آموزش و پرورش صورت‌بندی شده و به آن‌ها می‌پردازید، جداً تردید کرد و البته هنوز فرصت هست. مسئله اصلی یعنی چیزی که با حل و رفع آن‌ها به عنوان ریشه و گلوگاه، نه تنها چالش‌های مهمی حل شود و بلکه رسیدن به هدف را هم به نحو مؤثر تسهیل کند.
به عنوان یک «کارشناس» تخصصی باید بگویم که درباره ویژگی‌های مذکور در اولویت‌های دولت چهاردهم درباره آموزش و پرورش نگرانیم. ضمن اینکه درباره فرایند کارشناسی رسیدن به اولویت‌های مذکور هم ابهام داریم. با کدام پشتوانه کارشناسی و شواهد و تحلیل، چنین اولویت‌هایی انتخاب شده است؟
تمرکز بر «ساختمان و تجهیزات مدرسه» به ویژه در دهه پنجم انقلاب اسلامی، یک اولویت راهبردی دولت به حساب نمی‌آید، هر چند برخی از استان‌ها واقعاً کمبود جدی است. ساختن مدرسه کاری است که دیگران انجام داده‌اند و استانداران و مدیران این دولت هم باید انجام بدهند. مقوله‌هایی همچون چیدمان کلاس نیز بیشتر از جنس نقش ایوان است. درباره روش تدریس کلاسی به عنوان اولویت راهبردی هم باید تأمل کرد.
به لحاظ کارشناسی، «معلم و مدیر مدرسه» از اولویت‌های راهبردی است. منتها تقلیل موضوع به بعد دانشی – مهارتی و بعد تقلیل مضاعف آن به «برگزاری چند کارگاه موظفی فنون تدریس برای بخشی از بدنه معلمی» عملاً ما را از مسأله‌های اصلی دور می‌کند و فایده‌ای جز گزارش‌دهی ندارد.
۳- آقای رئیس‌جمهور! جای اولویت‌های مهمی در بیان و دغدغه‌های شما درباره آموزش و پرورش خالی است. به عنوان یک کارشناس عرض می‌کنم که با توجه به وضع آموزشی، فرهنگی و اجتماعی کنونی ما، «تمرکز بر دوره پیشدبستانی» بسیار راهبردی است و گره بسیاری از مشکلات ما درباره با کیفیت و عدالت در آموزش و تربیت را رفع خواهد کرد.
برنامه پیشنهادی ما اجمالاً چنین است: ۱- رایگان کردن دوره یکساله پیشدبستانی برای چهار دهک اول و کودکان دوزبانه به همراه بسته حمایت غذایی و ۲- کیفیت‌بخشی دوره‌ی پیشدبستانی در کل کشور. برای پیشبرد این برنامه، وجود سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک یک فرصت کم‌نظیر است و با زمینه‌سازی صورت گرفته تا کنون، این سازمان می‌تواند چنین اقدام مهم و مؤثری را رقم بزند.
ما هم به فرموده ره‌بری، وظیفه خود می‌دانیم که به دولت کمک کنیم و آماده کمک هستیم.
پانوشت ۱: درباره اهمیت راهبردی تغذیه و تربیت دوره پیشدبستانی، دلایل چندوجهی متعددی قابل ارائه است؛ از اثرات تغذیه و محیط غنی در رشد مناسب مغز و پیوندهای مغزی تا بازدهی اقتصادی شگفت‌انگیز این دوره (تا ۱۷ برابر در برخی از طبقات)؛ اثرات قطعی و مستقیم بر موفقیت در دوره‌های تحصیلی بعد به ویژه در دوره ابتدایی (از جمله بر اساس یافته‌های مطالعات تیمز ۲۰۱۹) تا نتایج مطالعات طولی مبنی بر اثرات مثبت اخلاقی و فرهنگی و اجتماعی آتی (کاهش بزهکاری، آسیب‌های اجتماعی و …).
پانوشت ۲: بنا به شواهد در دهه گذشته تا کنون، نرخ مردودی پایه اول ابتدایی به رغم اجرای ارزشیابی توصیفی به طور میانگین ۳-۴ درصد بوده است؛ یعنی سالیانه حدود ۶۰-۷۰ هزار نفر پایه اول را تکرار می‌کنند! این یعنی سالیانه حداقل هزینه‌ای بالغ ۱-۲ هزار میلیارد تومان تلف می‌شود. در حالی که سرمایه‌گذاری همین بودجه برای دوره پیشدبستانی باکیفیت برای اقشار هدف، به صورت زودبازده این نرخ را کاهش می‌دهد. البته «کیفیت» اجرای این دوره‌ها بسیار مهم است. وضعیت مردودی پایه اول کاغذی بودن افزایش پوشش دوره پیشدبستانی را در دهه گذشته به صراحت نشان می‌دهد. قاعدتاً آن را نباید تکرار کرد.
پانوشت ۳: طرح اخیر مجلس محترم برای «اجباری کردن یک سال پیشدبستانی» و «ایجاد کودکستان دولتی» ناتمام و غیردقیق است. عدم حضور حدود ۴۰ درصد از کودکان مشمول در دوره‌های پیشدبستانی، ناشی از اجباری نبودن این دوره نیست!
