به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رستا، کتاب «از ایرانمان دفاع میکنیم» با هدف تقویت هویت ملی، انسجام اجتماعی و تربیت سیاسی دانشآموزان تدوین و در اختیار مدارس قرار گرفته است. پس از یک دوره بلاتکلیفی در ساحت تربیت سیاسی، این اثر از منظر محتوایی ظرفیت پاسخگویی به بخشی از نیازهای تربیتی نسل جدید در مواجهه با تحولات اجتماعی و سیاسی را دارد.
با این حال، گزارشهای میدانی و بازخوردهای دریافتی از مدارس نشان میدهد که اجرای این کتاب در عمل با موانع و چالشهای قابل توجهی روبهرو شده است؛ بهگونهای که فاصله معناداری میان هدفگذاریهای اولیه و آنچه در مدرسه رخ میدهد، به چشم میخورد.
گسست میان تدوین و اجرا؛ مسئلهای قدیمی در برنامه درسی
با وجود اینکه نظام آموزشی ایران را یک نظام متمرکز میشناسیم، اما یکی از جدیترین مسائل نظام برنامه درسی، فاصله میان «برنامه درسی قصدشده» و «برنامه درسی کسبشده» است؛ مسئلهای که در مورد این کتاب نیز بهوضوح قابل مشاهده است.
سازمان پژوهش وظیفه تولید و تدوین محتوا را بر عهده دارد، اما تحقق اهداف آن، مستقیماً به عملکرد بخشهای اجرایی، بهویژه معاونتهای مربوطه، وابسته است. نبود هماهنگی مؤثر و حتی اختلاف نظرهای بنیادین میان این بخشها موجب شده محتوای تولیدشده، علیرغم ظرفیتهای موجود، بهصورت یکسان، هدفمند و اثربخش در مدارس اجرا نشود.
در چنین شرایطی، اکتفا به تدوین دستورالعملهای کلی یا صدور بخشنامهها، نمیتواند شکاف میان قصد و عمل را پر کند و نیازمند تدبیر جدیتری است.
ابهام در شیوه اجرا، نشانهای از مسئولیتگریزی
علیرغم تهیه شیوهنامه استفاده از کتاب، بررسیها در میدان نشان میدهد که هنوز مشخص نیست مسئولیتهایی مانند تبیین محتوای کتاب، توانمندسازی معلمان، تعیین زمانبندی تدریس، شیوه تدریس و ارزشیابی بر عهده چه کسی است. این ابهام ساختاری، منجر به پراکندهکاری، سردرگمی مدارس و کاهش انگیزه معلمان و مدیران شده است.
فقدان توانمندسازی معلمان
محتوای هویتی و تربیت سیاسی، بهطور ذاتی حساس و نیازمند مهارتهای خاص تدریس است. نبود دورههای آموزشی کوتاهمدت، بستههای راهنمای اجرا و حمایتهای مشاورهای، باعث شده برخی از معلمان برای تدریس این کتاب احساس آمادگی و اطمینان نکنند. این خلأ، بیش از هر چیز، نیازمند ورود فعال و فراگیر معاونتهای آموزشی و شبکههای ضمنخدمت معلمان است.
در عین حال، اقداماتی از سوی سازمان پژوهش برای معرفی کتاب و پشتیبانی محتوایی آغاز شده است، اما این اقدامات بدون همراهی منسجم بخشهای اجرایی، به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.
ضرورت مشارکت بخشهای اجرایی در فرایند طراحی
یکی از راهحلهای اساسی برای برونرفت از این وضعیت، بازنگری در فرایند طراحی و تدوین برنامههای درسی است. تجربه نشان میدهد اگر بخشهای اجرایی در مراحل طراحی و تدوین نقش نداشته باشند، طبیعی است که بسته تدوینشده در مرحله اجرا با مقاومت، بیتفاوتی یا عدم مقبولیت مواجه شود. مشارکت واقعی اجراکنندگان، نهتنها کیفیت طراحی را افزایش میدهد، بلکه احساس تعلق و مسئولیتپذیری نسبت به اجرای برنامه را نیز تقویت میکند. به نظر میرسد این مهم در فرایند تدوین کتاب رعایت نشده است.
واکنش حداقلی معاونتهای مربوطه در شرایط غیرعادی
نکته قابل تأمل آن است که حتی در مقاطع حساس و ویژه، از جمله رخدادهای مرتبط با جنگ و افزایش نیاز جامعه به تقویت انسجام، آگاهی سیاسی و هویت ملی دانشآموزان، اقدام شاخص یا برنامه تازهای از سوی معاونتهای مربوطه مشاهده نشده است. این در حالی است که انتظار میرفت چنین شرایطی، به محرکی برای فعالتر شدن بخشهای اجرایی و تسریع در اجرای بستههای تربیتی موجود تبدیل شود؛ نه آنکه همان روالهای معمول و کمتحرک گذشته ادامه یابد.
در مجموع، کتاب «از ایرانمان دفاع میکنیم» نمونهای روشن از محتوایی است که ضعف آن نه در متن، بلکه در اجراست؛ اجرایی که بدون تغییر محسوس در رویکرد تدوین و عملکرد معاونتهای آموزشی، همچنان با همان الگوهای ایستا و کماثر گذشته ادامه خواهد یافت. تا زمانی که این وضعیت اصلاح نشود، فاصله میان سیاستگذاری و واقعیت مدرسه پابرجا خواهد ماند و اهداف تربیتی، صرفاً در سطح اسناد باقی خواهند ماند.
