به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رستا؛ فاطمه قره‌داغی، “تمام بی‌سوادان برای یادگیری و تمام خواهران و برادران با سواد برای یاد دادن بپاخیزند و وزارت آموزش و پرورش با تمام امکانات به پا خیزد و از قرطاس بازی و تشریفات اداری بپرهیزد.
برادران و خواهران ایمانی! برای رفع این نقیصه درد آور، بسیج شوید و ریشه این نقص را از بن بر کنید. تعلیم و تعلم عبادتی است که خداوند تبارک و تعالی ما را بر آن دعوت فرموده است. ائمه جماعات شهرستان‌ها و روستا‌ها مردم را دعوت نمایند و در مساجد و تکایا باسوادان نوشتن و خواندند را به خواهران و برادران خود یاد دهند و منتظر اقدامات دولت نباشند و در منازل شخصی اعضای بی‌سواد را تعلیم کنند و بی‌سوادان از این امر سر پیچی نکنند.” این بخشی از فرمان امام خمینی(ره) در ۷ دی ماه سال ۱۳۵۸ مبنی بر تشکیل نهضت سوادآموزی است. اکنون پس از گذشت ۴۳ سال نگاهی بر عملکرد سازمان نهضت سوادآموزی خواهیم داشت و با این بهانه به گفتگو با علیرضا عبدی، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی نشستیم.
رستا: در مقدمه‌ی بحث، آماری از وضعیت بی‌سوادی و میزان پوشش نهضت سوادآموزی را بفرمایید.
عبدی: طبق آماری که سازمان نهضت سوادآموزی ارائه داده است، بین سنین ۱۰ تا ۴۹ سال، یک میلیون و هفتصد و هفت هزار نفر بی‌سواد مطلق داریم و همچنین طبق پایگاه ثبتی سواد سازمان، دو میلیون و پنجاه هزار نفر نوسواد داریم. نوسواد یعنی کسی که تا سوم ابتدایی خوانده است ولی هنوز به ششم ابتدایی نرسیده است. طبق آئین نامه اجرایی نهضت سوادآموزی و مصوب مجلس شورای اسلامی، وظیفه‌ی نهضت تا پایان دوره‌ی ابتدایی تعریف می‌شود؛ یعنی تجمیع آمارهایی که بیان شد.
رستا: پیش‌بینی شما درخصوص ریشه‌کن شدن بی‌سوادی چه زمانی است؟
عبدی: بحث تربیت و آموزش یک فضای مکانیکی نیست و خصوصا بحث بزرگسالان بسیار پیچیده است. این بزرگسالانی که اکنون با آنها مواجه هستیم دسترسی به آموزش داشته‌اند اما به دلایل مختلف از فضا دور مانده‌اند و بحث آن بسیار پیچیده است. همانند آموزش مدارس اینطور نیست که لزوما رغبت کاملی از طرف دانش‌آموز یا خانواده او باشد. ما با مشکلات فرهنگی مواجه هستیم و باید تلاش کنیم تا بحث سوادآموزی اتفاق بیفتد. لذا به صورت دقیق نمی‌توان گفت بی‌سوادی چه زمانی به صورت کامل ریشه‌کن خواهد شد.
رستا: آیا به نظر شما سازمان نهضت دچار یک چرخه معیوب نشده است؟ با توجه به تاکیدات رهبری باید تا پایان برنامه‌ی پنجم توسعه بحث انسداد و ریشه‌کن شدن بی‌سوادی اتفاق می‌افتاد، اکنون در آستانه‌ی برنامه هفتم توسعه هستیم اما هنوز با درصدی از بی‌سوادی مواجه هستیم. آیا نباید اصلاحی در روند ساختاری صورت بگیرد؟
عبدی: صحبت رهبری اینطور است که باید همکاری تمامی دستگاه‌ها رقم بخورد تا انسداد بی‌سوادی رخ دهد، این درصورتی است که همچنان بازمانده از تحصیل داریم وانسداد باید در جایی دیگر رقم بخورد. بسیاری از افراد با این جمله نهضت را تخریب می‌کنند اما انسداد بی‌سوادی دست نهضت نیست و ما فقط وظیفه پوشش را داریم. تا زمانی که بی‌سواد باشد باید ادامه دهیم. نهضت سوادآموزی باید به سوی اصلاح ماموریت برود و با از بین بردن سازمان مشکلی حل نمی‌شود. ما در شرایط خاصی در حوزه‌‌ی تغییر آموزش و یادگیری در جهان هستیم، آموزش در دنیا یا رسمی است یا غیررسمی و آموزش غیررسمی تاثیرگذارتر است. نهضت سوادآموزی در دنیا یک جایگاه شناخته شده است و یک بستر و ظرفیت فوق‌العاده است. امام فرمودند نهضت کارش را ادامه دهد تا به استقلال فرهنگی برسد، آیا اگر نهصت جمع بشود این استقلال فرهنگی رخ می‌دهد؟ سازمان باید توسعه ماموریت داشته باشد و در حوزه‌های دیگر ورود پیدا کند و لازمه‌ی آن تغییر اساسنامه و ماموریت است.
رستا: طبق برخی از تحقیقات میدانی اینطور مشاهده شده است که نظارت دقیقی بر گرفتن کد آموزشیاری و همچنین صحت‌سنجی درخصوص برگزاری امتحانات وجود ندارد. برخی از افراد کدملی برای باسوادکردن ارائه می‌دهند ولی این اتفاق نمی‌افتد. همچنین کتب مدارس عادی برای بزرگسالان استفاده می‌شود که همه‌ی اینها موجب دور شدن نهضت از ماموریتش می‌شود.
عبدی: آزمون‌های نهضت طبق قانون به صورت متمرکز برگزار می‌شود و خود آموزشیار نمی‌تواند امتحان بگیرد و اگر اینگونه باشد آزمون ابطال می‌شود. ستاد امتحانات در استان‌ها شکل می‌گیرد که مدیرکل، حراست و دیگر بخش‌ها در آن وجود دارد و نهضت نیر عضوی از آن است. پس تمام تلاش بر برگزاری درست است گرچه ممکن است همانند بسیاری از امتحانات خطایی نیز رخ دهد و منکر این نیستیم. درخصوص گرفتن کد آموزشیاری، آنهایی که ۳ سال به نهضت قبولی ندهند دیگر آموزش‌دهنده‌ی ما نیستند و این نقطه‌ی قوت محسوب می‌شود. درمورد بحث چنین نیست و ما برای زندانیان، مهاجران افغانی، کارگران و اصناف، کشاورزان، بانوان و حتی بانوان عشایر و… کتاب جداگانه داریم.
رستا: مشکل دیگری که از کانال نهضت به وجود آمده است، بحث تجمعات آموزشیاران نهضتی جلوی مجلس و مدعی استخدام شدن در آموزش و پرورش است. آیا فکری برای این مسئله شده است؟
عبدی: در رابطه با بحث استخدام، متولی نه آموزش و پرورش است نه نهضت، کسی که تصمیم می‌گیرد مجلس شورای اسلامی است. پس ما نقشی نداریم. مجلس قانون گذاشته از نهضتی‌ها هم امتحان گرفته است تا نیرو تامین کند. ضمنا چندسالی است که افراد جدید طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به صورت برون‌سپاری با ما همکاری می‌کنند یعنی نهضت نیروی مستقیم ندارد و نهضت بر مبنای تعدادی شاخص با موسسات کار می‌کند. اگر قرار بر استخدام باشد این بین نهضت مسئله نیست و مسیر خاص خودش را دارد. در دو سه سال اخیر کدی به عنوان آموزش‌دهنده داده نشده و کسی اضافه نشده است.
رستا: در پایان نسبت به برنامه‌های پیش روی نهضت و تغییر سازو کار بفرمایید.
اولین تکلیف ما این است که بی‌سوادی ریشه‌کن شود و باید محکم بایستیم. انتطار رهبری از ما توسعه و تعمیق سواد و استقلال فرهنگی است. ما درخواست نخبگانی داریم که درخصوص توسعه و تعمیق سواد ما را یاری دهند. از کارگروه‌های دانشجویی دانشگاه فرهنگیان درخواست داریم که فکر کنند و از ایده‌ها استقبال می‌کنیم.
نهضت سوادآموزی مسئله‌ای پیچیده است و آموزش بزرگسالان صرفا دست نهضت سوادآموزی نیست. هزینه‌‌ای که به آموزش‌دهنده داده می‌شود بسیار کم می‌باشد. سازمان نهضت سال ۱۴۰۰، ۶۰۰ میلیارد تومان پیشنهاد بودجه داده است و حدود ۳۰۰ میلیارد تومان مصوب شده است که از این مقدار ۱۵۰ میلیارد تومان تخصیص داده شده است. سال گذشته سازمان نهضت سوادآموزی ۱۵۰هزار نفر را با ارائه کتب و لوازم‌التحریر رایگان تحت پوشش خود قرار داده است که به عبارتی سرانه هر نفر، یک میلیون تومان می‌شود. ما از ایده‌های مردمی‌سازی استقبال می‌کنیم. اما باید چگونگی انجام آن تعیین شود که نظام آموزشی لطمه نبیند و اقتضائات زندگی بی‌سواد هم درنظر گرفته شود. لذا در گام دوم نهضت سوادآموزی باید مردمی شود.
