به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، وی با اشاره به اهتمام دولت سیزدهم و همچنین پزشکیان، رئیس‌جمهور دولت چهاردهم، به آموزش و پرورش گفت: در دولت آیت‌الله رئیسی، و اکنون نیز در دولت پزشکیان، آموزش و پرورش جزء اولویت‌های اصلی بوده و هست. رئیس‌جمهور تاکنون بیش از ۲۵ جلسه در این زمینه برگزار کرده‌اند و به‌صورت مستقیم در امور مرتبط با این حوزه ورود کرده‌اند.
خسروپناه همچنین با اشاره به تعیین چهار اولویت راهبردی برای ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: در جلسات شورا، چهار اولویت به تصویب رسید که عبارت‌اند از: عدالت آموزشی، ارتقای کیفیت منابع انسانی آموزش و پرورش، تحول در آموزش و پرورش مبتنی بر فناوری‌های نوین، و تقویت امور پرورشی و تربیتی. در رأی‌گیری صورت‌گرفته، عدالت آموزشی و ارتقای منابع انسانی در صدر اولویت‌ها قرار گرفتند.
وی تأکید کرد: بر همین اساس، بسیاری از برنامه‌هایی که در سال‌های گذشته در ستاد آغاز شده بود، ذیل این چهار اولویت بازتعریف شده‌اند.
وزیر آموزش و پرورش: اجرای سند تحول نیازمند اجماع، رویکرد واحد و ساختار منسجم است
علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش، در نشست بررسی حکمرانی نظام تعلیم و تربیت که با حضور جمعی از مسئولان و اندیشمندان برگزار شد، ضمن تبریک هفته بزرگداشت مقام معلم، بر ضرورت بازنگری در اهداف و رویکردهای همایش‌های آموزشی تأکید کرد.
کاظمی در ابتدای سخنان خود با قدردانی از خسروپناه بابت برگزاری جلسه، اظهار کرد: زیارت دوستان و گفت‌وگوی علمی، برای ما فرصت ارزشمندی است. اما باید بررسی کنیم که این همایش‌ها دقیقاً کدام مسئله را از آموزش و پرورش حل می‌کنند؟ آیا صرف تجربه‌نگاری، بدون داشتن هدفی روشن، می‌تواند تغییر معناداری در نظام تعلیم و تربیت ایجاد کند؟
وی با اشاره به تجربه‌های نگاشته‌شده توسط وزرای پیشین آموزش و پرورش از جمله فانی، احمدی، حاجی میرزایی و دیگران، گفت: نگاه حداقلی به همایش‌ها و تکرار تجربه‌نگاری بدون تعیین مسئله، نمی‌تواند خروجی مؤثر داشته باشد.
علیرضا کاظمی با مرور عملکرد وزرای آموزش و پرورش از سال ۱۳۹۲ تاکنون، افزود: هر وزیر مسیر متفاوتی را برای اجرای سند تحول دنبال کرده است؛ از تغییر ساختار توسط محسن حاجی‌بابایی گرفته تا طراحی مدل‌های چالشی توسط علی‌اصغر فانی، تدوین زیرنظام‌ها توسط محمد بطحایی، طرح مدرسه‌محوری توسط رضامراد صحرایی و تشکیل قرارگاه توسط یوسف نوری. اما همچنان درک مشترکی از نحوه اجرای سند وجود ندارد.
او با تأکید بر لزوم هماهنگی میان نهادهای سیاست‌گذار، گفت: در حال حاضر شاهد نبود اجماع میان شورای عالی انقلاب فرهنگی، ستاد تحول تعلیم و تربیت، مجلس و سایر نهادهای تصمیم‌گیر در حوزه آموزش هستیم. این موازی‌کاری‌ها مانع از دستیابی به حکمرانی مؤثر در آموزش و پرورش شده است.
کاظمی در ادامه با اشاره به اولویت‌های فعلی وزارت آموزش و پرورش گفت: ارتقاء کیفیت مدارس دولتی و اجرای الگوی مدرسه تراز، در کنار تحول در روش‌های یاددهی و یادگیری، دو مؤلفه کلیدی در برنامه‌های فعلی وزارتخانه هستند. این اقدامات در راستای اجرای نقشه اجرایی سند تحول دنبال می‌شود.
وی در پایان سخنانش خاطرنشان کرد: باید بپذیریم که تا زمانی که رویکردها یکسان‌سازی نشود، ساختار حکمرانی منسجم شکل نگیرد و نهادهای سیاست‌گذار هم‌افزا نباشند، اجرای کامل سند تحول تحقق نخواهد یافت.
دبیر ستاد تعلیم و تربیت: تمدن‌سازی بدون تربیت ممکن نیست
سیدجلال موسوی، دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی در نشست با وزرای ادوار آموزش و پرورش با اشاره به اهمیت این دیدار گفت: تلاش زیادی برای برگزاری این جلسه صورت گرفت، چراکه باور داریم در حوزه تعلیم و تربیت، تجربه و دغدغه وزرای پیشین بسیار ارزشمند و راهگشاست.
وی با اشاره به مسئولیت خطیر وزارت آموزش‌وپرورش افزود: فرمانده اصلی حوزه تعلیم و تربیت، وزیر آموزش و پرورش است و ما در ستاد تعلیم و تربیت، مأمور به کمک هستیم. این ستاد فضای متفاوتی نسبت به سایر بخش‌ها دارد و همه افرادی که در آن فعال‌اند، دغدغه‌مند و انقلابی هستند.
موسوی با بیان اینکه هیچ موجودی همانند انسان تربیت‌یافته نمی‌تواند برای جامعه مفید باشد، به سخنی از امام خمینی (ره) استناد کرد و گفت: اساس عالم بر تربیت انسان است و تمدن‌سازی بدون توجه به تربیت ممکن نیست.
وی در ادامه با اشاره به چهار محور اصلی فعالیت ستاد تعلیم و تربیت، خواستار همکاری و همفکری وزرای پیشین آموزش و پرورش شد. این چهار محور شامل عدالت آموزشی، کیفیت‌بخشی به منابع انسانی در آموزش و پرورش، تحول در نظام تعلیم و تربیت با تکیه بر فناوری‌های نوین و تحول در امور پرورشی و تربیتی است.
دبیر ستاد تعلیم و تربیت در بخش دیگری از سخنان خود از وزرای پیشین دعوت کرد تا در شورای سیاست‌گذاری دومین همایش تعلیم و تربیت که در هفته تربیت و با هدف زنده نگه‌داشتن یاد شهیدان رجایی و باهنر برگزار می‌شود، مشارکت داشته باشند.
موسوی همچنین با اشاره به نسخه بازنگری‌شده سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شده، گفت: رهبر معظم انقلاب بارها بر این سند تأکید فرموده‌اند. نسخه جدید بسیاری از اشکالات نسخه قبلی را رفع کرده اما نیازمند تکمیل و تقویت است. از وزرا درخواست داریم در این مسیر به ما مشورت دهند.
وی در پایان پیشنهاد تشکیل شورای راهبردی ستاد تعلیم و تربیت با حضور وزرای پیشین را مطرح کرد و گفت: در صورت موافقت، این شورا می‌تواند هر شش ماه یک‌بار تشکیل جلسه دهد و ضمن دریافت گزارش اقدامات، پیشنهادهای راهبردی خود را ارائه دهد. ما خود را سرباز تعلیم و تربیت می‌دانیم و آماده‌ایم در مسیر اجرای رهنمودهای شما گام برداریم.
مقالات علمی تا تجربه‌نگاری وزرا
در ادامه جلسه مقداد حسینی، معاون این ستاد، ضمن ارائه گزارشی از دستاوردهای اولین همایش حکمرانی در نظام تعلیم و تربیت که به مناسبت چهلمین سالگرد تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شده بود، به بیان نکاتی مهم پرداخت.
حسینی با اشاره به نتایج این همایش گفت: یکی از ثمرات مهم این همایش، دریافت مقالات علمی-پژوهشی در فاصله کمتر از دو ماه بود که از منظر علمی می‌تواند در پیشبرد فعالیت‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد تعلیم و تربیت بسیار اثرگذار باشد. وی همچنین پیشنهاد داد که با پیش‌بینی‌های دقیق‌تر، بخشی از فصل‌نامه‌های علمی پژوهشی شورا، از جمله فصل‌نامه راهبرد فرهنگ، به این موضوع اختصاص یابد.
وی یکی دیگر از دستاوردهای این همایش را تجربه‌نگاری دوران وزارت وزرای پیشین آموزش و پرورش عنوان کرد و افزود: در گام اول، مصاحبه‌های کوتاهی با وزیران انجام شد و مستندی نیز در جلسه همایش پخش شد. اما هم‌اکنون این موضوع به صورت جدی‌تری توسط ولی‌زاده، از اعضای هیئت علمی ستاد، در حال پیگیری است. تجربه‌نگاری علی‌احمدی به پایان رسیده و در حال حاضر کار روی تجربه‌های صحرایی در جریان است و قرار است این روند برای دیگر وزرا نیز انجام شود.
حسینی با تأکید بر نقش این تجربه‌نگاری‌ها در ارتقای حکمرانی تربیتی کشور، تصریح کرد: این اقدام می‌تواند راه را برای استفاده از تجارب گران‌بهای مسئولان گذشته هموار کند. وی در پایان خاطرنشان کرد: برگزاری این همایش همچنین موجب جلب توجه فعالان، متخصصان و دلسوزان حوزه تعلیم و تربیت به موضوع حکمرانی تربیتی شد و می‌تواند زمینه‌ساز تمرکز بیشتر بر مسائل کلان این حوزه شود.
صحرایی: آموزش و پرورش به جریان پیوسته یادگیری مدیریتی و استفاده از ظرفیت‌های بیرونی نیاز دارد
رضا مراد صحرایی، وزیر پیشین آموزش و پرورش، در جلسه ستاد تعلیم و تربیت با اشاره به تجارب خود از برگزاری نخستین همایش حکمرانی در نظام تعلیم و تربیت، بر ضرورت تداوم توجه به مسئله تربیت به عنوان یک اولویت ملی تأکید کرد.
وی گفت: یکی از مهم‌ترین ثمرات آن همایش این بود که مسئله تربیت را در میان سایر دغدغه‌ها زنده نگه داشت. در کوران حوادث اجتماعی و سیاسی، نباید فراموش کنیم که تعلیم و تربیت مسئله‌ای راهبردی است.
صحرایی با بیان اینکه همایش یادشده زمینه‌ساز حضور فعال بازیگران غیررسمی حوزه تربیت بود، تصریح کرد: یک‌بار گردهم آمدن این گروه‌ها نشان داد ظرفیت‌های فراوانی در بیرون از ساختار رسمی آموزش و پرورش وجود دارد؛ اما متأسفانه در عمل، آموزش و پرورش چندان روی خود را به این ظرفیت‌ها باز نکرده است، اگر نگوییم کاملاً بسته است.
وی با اشاره به مسئله کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش، اظهار داشت: در حالی که سال گذشته با بحران کمبود معلم مواجه بودیم، گزارشی منتشر شد که نشان می‌داد حدود ۱۴ هزار نیروی مأمور از دستگاه‌های دیگر در آموزش و پرورش حضور دارند. این در حالی است که گاه حتی امکان جذب ۱۴ نفر از دانشگاه‌ها هم فراهم نمی‌شود.
وزیر پیشین آموزش و پرورش همچنین یکی از چالش‌های اساسی نظام آموزشی را نبود جریان پیوسته یادگیری مدیریتی دانست و گفت: هر بار که مدیری تغییر می‌کند، انگار همه‌چیز باید از صفر آغاز شود. مستندسازی و انتقال تجربه بسیار ضعیف است. نه برای وزیر جدید دوره‌ای آموزشی تعریف می‌شود، نه تجربیات وزرای پیشین در اختیارشان قرار می‌گیرد. در حالی که در کشورهای دیگر چنین فرآیندهایی وجود دارد.
وی با معرفی کتاب نامه‌هایی به وزیر جدید آموزش و پرورش نوشته فرناندو ریمرز، استاد تمام دانشگاه هاروارد، افزود: این کتاب که حاوی تجارب ۲۱ وزیر از ۱۸ کشور است، بخشی از پروژه جهانی تربیت وزرای آموزش و پرورش در دانشگاه هاروارد است. برای من بسیار آموزنده بود. متأسفانه ترجمه قبلی این کتاب کیفیت مطلوبی نداشت و نسخه جدید آن در سال ۲۰۲۰ منتشر شده است.
صحرایی اعلام کرد که قصد دارد این کتاب را در آینده نزدیک رونمایی کند و از وزرای سابق آموزش و پرورش نیز دعوت به عمل آورد تا تجربه‌های خود را مستند کنند. او تأکید کرد: تکرار خطاها در آموزش و پرورش ناشی از ضعف در تجربه‌نگاری، مستندسازی و تلمذ از پیشینیان است. خطا اشکال ندارد، اگر به درسی آموزنده تبدیل شود.
در پایان، رضامراد صحرایی با اشاره به اینکه کوتاه بودن عمر مدیریتی وزیر آموزش و پرورش نه‌تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان مسئله‌ای رایج است، گفت: سیاست‌زدگی در حوزه تعلیم و تربیت یک مداخله منفی جهانی است. اما با این حال، ما می‌توانیم با مستند کردن تجربه‌ها و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بیرونی، گام‌های مؤثرتری در این مسیر برداریم.
علی‌احمدی: دستاوردهای همایش اول مبنای حرکت باشد / بازنگری در اصل ۳۰ قانون اساسی ضروری است
علیرضا علی‌احمدی، وزیر اسبق آموزش و پرورش در ادامه جلسه با اشاره به اهمیت استمرار گفت‌وگوها، با استقبال از پیشنهاد کاظمی، تصریح کرد: اگر دوستان دستاوردهای همایش نخست را با پیشنهاد خسروپناه هم‌راستا کنند که هدف آن حرکت از رویکرد حاکمیتی به سمت رویکرد حکمرانی است، می‌توان محورهای حکمرانی تعلیم و تربیت را از دیدگاه وزرای سابق، اندیشمندان، معلمان و دیگر بازیگران تعریف و تدوین کرد.
وزیر اسبق آموزش و پرورش افزود: در این صورت همایش دوم هم موجه خواهد بود، مشروط به اینکه در جهت تکمیل دستاوردهای همایش اول باشد. این کار باید یک جریان مستمر و پله‌پله باشد.
او با یادآوری سابقه جلساتی برای مستندسازی تجربه‌های وزرای پیشین، گفت: در گذشته، فانی برای مستندسازی تجارب وزرا تلاش‌هایی کردند، بنده هم بیش از ۱۰ جلسه وقت گذاشتم اما هرگز بازخورد آن را ندیدیم. قرار بود این تجارب در قالب چند جلد کتاب منتشر شود.
علی‌احمدی پیشنهاد داد: مستندسازی‌های صورت‌گرفته از جمله توسط مراکزی چون مؤسسه آسان وابسته به دفتر مقام معظم رهبری، می‌تواند به تدوین سیاست‌های آینده کمک کند.
او در پایان با تأکید بر ضرورت تحول جدی در نظام تعلیم و تربیت گفت: باید تعارف‌ها را کنار گذاشت و یک ارزیابی جامع از دستاوردهای چهل‌ساله در ابعاد تربیتی، علمی و سیاسی انجام داد. بازنگری در اسناد بالادستی، از جمله سند تحول بنیادین، و حتی تفسیر مجدد از اصل ۳۰ قانون اساسی ضروری است؛ همان‌طور که در اصل ۴۴ در حوزه اقتصاد اتفاق افتاد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی: حکمرانی تربیتی باید فراتر از دولت‌ها باشد
در ادامه نشست تخصصی با حضور جمعی از وزرای سابق آموزش و پرورش، غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با اشاره به ترکیب واژه حکمرانی نظام تعلیم و تربیت افزود: در این ترکیب، واژه‌ای به کار رفته که نسبتاً جدید است و آن حکمرانی است. در ادبیات سیاسی ما، پیش‌تر از واژه حکومت به عنوان معادل Government استفاده می‌شد، اما اکنون حکمرانی یا Governance واژه‌ای است که معانی و تلقی‌های متفاوتی دارد و ممکن است هر کس برداشت خاصی از آن داشته باشد. بنابراین، لازم است در ابتدا به درکی مشترک از این واژه برسیم.
حداد عادل با اشاره به سابقه توجه خسروپناه به موضوع حکمرانی ادامه داد: ایشان پیش از حضور در دبیرخانه، به این موضوع اهتمام داشتند و اخیراً هم کتابی حدود ۱۳۰ صفحه‌ای با عنوان حکمرانی حکمی تألیف و در میان اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی توزیع کرده‌اند که نشان‌دهنده عمق توجه ایشان به این بحث است.
وی با تبیین برداشت شخصی خود از مفهوم حکمرانی در آموزش و پرورش گفت: اگر بخواهم به زبان ساده برای یک دانش‌آموز دبیرستانی توضیح دهم، می‌گویم حکمرانی یعنی تصمیم‌هایی که فراتر از دولت‌ها و وزرا هستند؛ تصمیم‌هایی بنیادین که جزو اصول و آرمان‌های نظام تعلیم و تربیت‌اند و با تغییر دولت‌ها نباید دستخوش تغییر شوند. سیاست‌هایی که در سطح کلان و از سوی مقام رهبری ابلاغ می‌شود و باید ثبات داشته باشند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تأکید بر لزوم تمرکز محتوایی در همایش حکمرانی، پیشنهاد کرد: به جای برگزاری یک همایش کلی، بهتر است بر یکی از موضوعات اصلی و ضروری در حوزه حکمرانی تمرکز کنیم؛ مسائلی مانند عدالت آموزشی، نیروی انسانی، کیفیت‌بخشی یا اقتصاد آموزش و پرورش. به‌ویژه موضوع اقتصاد آموزش و پرورش که هنوز به‌طور شفاف به آن پرداخته نشده، می‌تواند هم اصل ۳۰ قانون اساسی را در بر بگیرد، هم به عدالت آموزشی و هم به نحوه فعالیت بخش خصوصی مربوط شود.
حداد عادل در پایان تأکید کرد: پیشنهاد می‌کنم در مشورت با وزیر محترم آموزش و پرورش و با در نظر گرفتن اولویت‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش و پرورش، عنوان مشخصی برای همایش سال جاری تعیین شود تا بتوان مقالات و سخنرانی‌ها را حول یک محور مشخص سازمان‌دهی و در پایان جمع‌بندی دقیق‌تری ارائه کرد.
در ادامه نشست ، کاظم اکرمی، وزیر اسبق آموزش و پرورش، با اشاره به غفلت‌های صورت‌گرفته در اجرای سیاست‌های کلان آموزشی، از شورای عالی انقلاب فرهنگی خواست تا به‌طور مستمر بر حسن اجرای سیاست‌های اصولی نظارت داشته باشد.
وی با انتقاد از رویه جاری در تغییرات بنیادین نظام آموزش و پرورش گفت: در طول ۴۰ سال گذشته، متولی مشخصی برای پیگیری اصول مصوب آموزشی وجود نداشته و متأسفانه بارها سیاست‌های تدوین‌شده بدون تحلیل کنار گذاشته شده‌اند. این در حالی است که برای تدوین برخی اسناد، هزینه و زحمت زیادی صرف شده است.
اکرمی با اشاره به سند تغییر بنیادین آموزش و پرورش که در زمان مرحوم احمدی تهیه شد، افزود: در آن سند، مسائل عملی متعددی لحاظ شده بود؛ از آموزش کودکان مناطق دو زبانه پیش از دبستان گرفته تا راهکارهایی برای آموزش زنان خانه‌دار بی‌سواد. اما این سند به درستی دیده و پیاده‌سازی نشد. در مقابل، سند تحول بنیادین جدید با مفاهیم سنگین فلسفی تدوین شد که معلمان عادی قدرت درک آن را ندارند و نقاط کاربردی سند پیشین نیز در آن لحاظ نشد.
او ادامه داد: وقتی برای یک سند پژوهش می‌شود، کارشناسان به کشورهای مختلف سفر می‌کنند، گزارش تهیه می‌شود، معلمان نقد می‌کنند، و اسناد به‌دقت چکش‌کاری می‌شود، نباید آن را به‌راحتی کنار گذاشت. حکمرانی در آموزش و پرورش یعنی همین: نظارت دائمی و پیوسته بر اجرای سیاست‌های کلان، رصد انحراف‌ها و جلوگیری از گسست در مسیر ترسیم‌شده.
وزیر اسبق آموزش و پرورش ضمن تأکید بر نقش نهادهای بالادستی در تحقق حکمرانی مطلوب گفت: یکی از معانی حکمرانی این است که شورای عالی انقلاب فرهنگی و رهبری، به‌عنوان سطوح عالی حاکمیت، مراقبت کنند که مسیر تعیین‌شده برای آموزش و پرورش، با آمد و رفت وزرا یا دولت‌ها تغییر نکند و گام‌به‌گام به سمت تکامل برود.
اکرمی در پایان خواستار تداوم توجه جدی به اسناد بالادستی در نظام تعلیم و تربیت شد و گفت: حکمرانی یعنی نگاه مستمر، نه مقطعی؛ یعنی تثبیت سیاست‌های اصولی و اجرای مرحله‌به‌مرحله آن‌ها، نه کنار گذاشتن گام‌های ابتدایی و شروعی دوباره با نسخه‌ای تازه.
حسین مظفر: آموزش و پرورش با سخن‌های زیبا اداره نمی‌شود؛ نیازمند عمل و اولویت‌گذاری هستیم
در ادامه جلسه، حسین مظفر وزیر پیشین آموزش و پرورش با انتقاد از فاصله میان مبانی نظری و رفتارهای عملی در آموزش و پرورش، تأکید کرد: در نظریه و سخن، آموزش شغل انبیاست و جایگاه والایی دارد، اما در عمل به نهادی مانند دیگر دستگاه‌ها تقلیل یافته که با کمبود منابع، محدودیت بودجه و نیازهای روزمره دست و پنجه نرم می‌کند.
وی با اشاره به ناکارآمدی همایش‌ها و جلسات کلیشه‌ای در حل مشکلات بنیادین آموزش و پرورش گفت: دوران این نشست‌های کم‌ثمر گذشته است. برای اصلاح امور باید از کارهای پراکنده عبور کرد و به راهکارهای عملی و هدفمند پرداخت.
مظفر با بیان اینکه آموزش و پرورش دارای اسناد بالادستی متعددی است، گفت: ما قانون اساسی، قانون وظایف آموزش و پرورش، سند تحول بنیادین مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، و سیاست‌های کلی آموزش و پرورش ابلاغی مقام معظم رهبری را داریم. با این حال، سند تحول بسیار پر تکرار و مبهم است و در اجرا موجب سردرگمی می‌شود. افراد نمی‌دانند از کجا و با چه امکاناتی باید شروع کنند.
او پیشنهاد داد که شورایی راهبردی با مدیریت مستقیم وزیر آموزش و پرورش و با حضور وزرای پیشین و کارشناسان برجسته تشکیل شود. این شورا باید دو سند کلیدی یعنی سند تحول و سیاست‌های کلی را مبنا قرار داده، مشکلات اصلی آموزش و پرورش را شناسایی و اولویت‌بندی کند.
مظفر تأکید کرد: هیچ وزیری نمی‌تواند در یک دوره چهارساله همه مسائل را حل کند. باید سه تا پنج اولویت مشخص تعیین شود تا بتوان گفت در پایان دوره، کدام مسائل حل شده است.
وی افزود: اگر چنین رویکردی در پیش گرفته نشود، جلسات همچنان ادامه خواهد یافت بدون آنکه خروجی ملموسی حاصل شود، و منابع و زمان نیز بی‌ثمر هدر خواهد رفت.
