به گزارش سرویس عدالت آموزشی پایگاه خبری تحلیلی رستا، فاطمه پورچه:
به نقل از احد نویدی در مصاحبه با ایسنا، مدارس سمپاد در عین ضرورت وجودشان برای نخبه‌پروری و موفقیت‌هایی که در زمینه‌های علمی (المپیادها و کنکور سراسری) کسب کرده‌اند، خلاءهایی را در زمینه عدالت آموزشی به وجود آورده‌اند.؛ از جمله عدم توزیع عادلانه این مدارس در سطح کشور به گونه‌ای که دانش‌آموزان در برخی نقاط به این مدارس دسترسی ندارند، عدم برقراری عدالت در پرورش استعدادهای مختلف با توجه به تفاوت‌های فردی، جداسازی دانش‌آموزان و همچنین بی‌عدالتی در برگزاری آزمون ورودی و پذیرش دانش‌آموز برای نخبه‌پروری، فراتر از حد نیاز جامعه.
قَالَ اَلنَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: «اَلّناسُ معادِنُ کَمَعادِنِ الَّذهَبِ وَ الْفِضَّهِ» مردم مانند معادن طلا و نقره هستند.
حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله مي‌فرمايند مردم با هم تفاوت دارند؛ مانند تفاوت طلا و نقره در برترى و مانند مس و آهن و سرب و قلع.
در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، توجه به گوناگونی استعدادها و تفاوت‌های فردی مورد تاکید قرار گرفته است؛ برنامه تعلیم و تربیت باید به گونه‌ای منعطف تدوین شود که به صورت عادلانه تمام استعدادها در همه حوزه‌ها فرصت شکوفایی و پرورش داشته باشند و به بهترین نحو مفید و کارآمد واقع شوند.
پرورش استعدادهای درخشان در تمام جوامع همواره مورد توجه است تا از ظرفیت‌های گوناگون افراد برجسته در راستای پیشرفت و توسعه استفاده شود. در نظام آموزش و پرورش ایران وظیفه نخبه‌پروری بر عهده مدارس نیمه‌دولتی سمپاد (مخفف عبارت سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان) است. هدف این سازمان، شناسایی و پرورش استعدادهای درخشان کشور در سطوح مختلف تحصیلی بوده تا به این واسطه بتواند نیروی انسانی کارآمدی را در بلندمدت برای کشور فراهم نماید. با این وجود مسئله قابل تامل این است که برنامه آموزشی سمپاد تنها به پرورش استعداد در رشته‌های ریاضی، علوم تجربی و علوم انسانی که در سال‌های اخیر به این مدارس اضافه شده می‌پردازد و هیچ بستری برای پرورش استعدادهای موسیقی، هنری، ورزشی، قرآنی و… وجود ندارد. آیا استعدادهای درخشان تنها محدود به رشته‌های نظری هستند؟! و آیا پاسخ ما به چنین نقصی تاسیس مدارس موضوعی دیگر از جمله مدارس قرآنی، ورزشی و… است؟
نخبه‌پذیریِ پرحاشیه
پذیرش دانش‌آموز در مدارس تیزهوشان (سمپاد) با آزمون ورودی انجام می‌شود که در سال‌های اخیر برگزاری این آزمون حاشیه‌هایی را به دنبال داشته است.
به گزارش تسنیم، در آزمون ۵ مرداد سال ۱۳۹۷ آموزش و پرورش از سوالات تست هوش ریون استفاده کرده که به آسانی از طریق موسسات خصوصی و فضای مجازی در دسترس است و برخی داوطلبان از قبل آن را دیده و حل کرده‌اند. آیا می‌توان اعتبار این آزمون را پذیرفت و مطمئن بود که دانش‌آموزان تیزهوش وارد مدارس سمپاد می‌شوند؟
کامبیز کامکاری متخصص هوش‌سنجی با تاکید بر اینکه این نگرانی مطرح است که دانش‌آموزان عادی وارد مدارس سمپاد شوند، گفت: برای برگزاری آزمون پایه هفتم مدارس سمپاد اصلا نیازی به طراحی آزمون نیست و آزمون‌های هوشی وجود دارد که در اختیار مردم نیست و می‌شد از آن‌ها استفاده کرد.
به گزارش خبربان و به نقل از آفتاب؛ آزمون ورودی پایه‌های هفتم و دهم مدارس سمپاد، نهم و دهم مرداد سال ۹۹ برگزار شد و هفتم شهریور، نتایج آزمون اعلام شد؛ اما تعدادی از خانواده‌ها از این آزمون و نتایج آن گلایه‌مند بودند.
علی امرایی عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت کشور به ایرادات سؤالات آزمون اشاره کرد و گفت: در آزمونی که برگزار شده از ۱۰۰ سوال، ۱۰ سوال دوجوابی بوده؛ یعنی دو پاسخ داشته و برای ۳ سؤال دیگر اصلا پاسخ صحیح نداشت؛ ناگفته نماند مواردی که عنوان می‌کنم سمپاد تأیید کرده است.
زهرا دانشجوی رشته فیزیوتراپی و فارغ التحصیل یکی از مدارس تیزهوشان است؛ او در پاسخ این سوال که آیا آزمون ورودی تیزهوشان برای شناسایی نخبه‌ها مناسب است یا نه؟ پاسخ داد:«نخبه که نمی‌توان گفت؛ چون برای تشخیص نخبه نمی‌توان فقط از یک مدل آزمون استفاده کرد. همچنین این مدرسه فقط برای بچه‌های تیزهوش نیست بلکه برای سخت‌کوش‌ها هم هست! در کل به نظر من روش خوبی‌ست چون با امکانات الان روش بهتری برای این کار وجود ندارد.»
مدارس سمپاد خلاءهایی را در زمینه عدالت آموزشی به وجود آورده‌اند
به گزارش ایسنا با تیتر آثار مخرب مدارس سمپاد بر دانش آموزان؛ احد نویدی، عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش درباره موضوع مدارس تیزهوشان اظهار کرد: گزینش برای ورود به این مدارس با سنجش کلیه استعدادها انجام نمی‌شود و بسیاری از استعدادها نادیده گرفته می‌شود.
مدارس سمپاد در عین ضرورت وجودشان برای نخبه‌پروری و موفقیت‌هایی که در زمینه‌های علمی (المپیادها و کنکور سراسری) کسب کرده‌اند، خلاءهایی را در زمینه عدالت آموزشی به وجود آورده‌اند؛ از جمله عدم توزیع عادلانه این مدارس در سطح کشور به گونه‌ای که دانش‌آموزان در برخی نقاط به این مدارس دسترسی ندارند، عدم برقراری عدالت در پرورش استعدادهای مختلف با توجه به تفاوت‌های فردی، جداسازی دانش آموزان و همچنین بی‌عدالتی در برگزاری آزمون ورودی و پذیرش دانش‌آموز برای نخبه‌پروری، فراتر از حد نیاز جامعه.
ظرفیت فراوان اما توزیع ناعادلانه
ظرفیت پذیرش برای هر شهر متفاوت است؛ به عنوان مثال این ظرفیت در تهران حدود ۲۰۰۰ نفر، در تبریز حدود ۱۰۰۰ نفر، در مشهد حدود ۱۱۰۰ نفر، برای اصفهان حدود ۱۳۰۰ نفر و همچنین ظرفیت پذیرش در استان زنجان نیز بالای ۱۰۰۰ نفر در مدارس تیزهوشان پسرانه و دخترانه در نظر گرفته شده است.
با توجه به اینکه در یک جامعه تنها ۳ درصد کل افراد را نخبگان تشکیل می‌دهند و آمار بالا تنها نشان دهنده پذیرش سمپاد در چند استان پرجمعیت کشور است و همچنین، با توجه به این موضوع که قطعا در استان‌های دیگر هم پذیرش صورت می‌گیرد آیا این آمار، که چیزی حدود ۹/۲ درصد از کل دانش‌آموزان در تمام مقاطع را تشکیل می‌دهد منطقی‌ست؟ آیا تمام این ظرفیت در اختیار نخبگان قرار دارد؟
در ادامه گفتگو با زهرا؛ آیا در بین هم‌مدرسه‌ای‌های شما، کسانی بودند که فقط به خاطر فشار خانواده و با گذراندن کلاس‌های فشرده تست‌زنی در آزمون ورودی پذیرفته شده و مشغول تحصیل بودند؟ حضور این افراد تاثیری روی شما داشت؟
«بله؛ قطعا این افراد هستند ولی اغلب بعد از مدتی آن‌ها هم خودشان را به بقیه می‌رساندند و کسانی هم که خودشان را نمی‌رساندند کم‌اند و تاثیری هم بر دیگران ندارند.»
درنتیجه قسمتی از ظرفیت سمپاد در اختیار دانش‌آموزانی است که در عین پرتلاش بودن، عملا نخبه به حساب نمی‌آیند. پس فلسفه سمپاد که صرفا پرورش استعدادهای درخشان است کجای فرایند پذیرش دانش‌آموز در این مدارس است؟
با توجه به صحبت‌های زهرا که نماینده‌ای از تیزهوشان است و بررسی اشکالات پذیرش از طریق آزمون، نامناسب بودن این شیوه عیان است. همچنین، تعدادی از دانش‌آموزان در مناطق محروم زندگی می‌کنند و احتمال اینکه جزو نخبگان باشند وجود دارد؛ اما به این آزمون‌ها و مدارس سمپاد دسترسی ندارند و در نهایت چنین استعدادهایی بدون شکوفا شدن پژمرده می‌شوند. درنهایت ما نیازمند سازوکار کارآمدتری برای شناسایی و پرورش استعدادها و نخبه‌ها هستیم. در همین راستا طرحی به نام طرح “شهاب” در بهمن ماه ۸۶ به تصویب رسید.
شهریه دریافت می‌کنند اما با خانواده‌ها مدارا می‌کنند
از میان ۵ نوع مدرسه دولتی تنها مدارس دولتی عادی هستند که حق دریافت شهریه از خانواده‌ها ندارند و سایر مدارس دولتی می‌توانند تا سقف ۴ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان شهریه دریافت کنند.
مدارس تیزهوشان برای ثبت‌نام دانش‌آموزان شهریه دریافت می‌کنند که با توجه به شرایط اقتصادی و مالی ساکنین هر منطقه، میزان ساعات آموزشی و میزان امکانات مدرسه متفاوت است. اما مبلغ دریافتی دارای حداقل و حداکثر مقدار بوده و دریافت شهریه بیش از حداکثر مبلغ در نظر گرفته شده تخلف محسوب می‌شود. بر اساس مصوبه هیئت امنای سازمان مدارس استعدادهای درخشان شهریه مدارس تیزهوشان ۵۰ درصد شهریه مدارس غیردولتی هر شهرستان و منطقه آموزشی است که مقداری متغیر است.
الهام یاوری، رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان در برنامه تلویزیونی پرسشگر: پدر و مادرها داوطلبانه برای تحصیل فرزندانشان در سمپاد هزینه می¬کنند.
وی با اشاره به اینکه مدرسه به هیچ دلیل حق ندارد دانش‌آموزی را به دلیل ندادن شهریه از حق تحصیل در این مدارس محروم کند، اظهار کرد که پرداخت هزینه توسط اولیا به مراتب کمتر از مدرسه غیردولتی است و اگرچه عدالت آموزشی صددرصدی نیست و بخشی از هزینه را از اولیا می‌گیریم اما نسبت به امکاناتی که در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد تنها روش رقابت با مدارس غیردولتی است و این شکاف طبقاتی را کم می‌کند.
در گفتگو با یک مشاور مدرسه تیزهوشان جهرم درباره این موضوع سوال شد که آیا دانش‌آموزانی هستند که بدون پرداخت شهریه در مدرسه تیزهوشان مشغول به تحصیل باشند؟ خانم میهن‌دوست می‌گوید: «مدیر مدرسه با خانواده‌ها مدارا می‌کند و شهریه گاهی به صورت قسطی دریافت می‌شود. همچنین دانش‌آموزان با استعدادی هم هستند که به دلیل عدم توانایی مالی از پرداخت شهریه معاف می‌شوند؛ البته تعداد این دانش‌آموزان خیلی محدود است.»
بنابراین درصدی از دانش‌آموزان هستند که استعداد خوبی دارند و با توجه به شرایط مالی می‌توانند شهریه پرداخت نکنند.
جذب معلم در سمپاد
یکی از معلمان تیزهوشان درباره چگونگی جذب معلم می‌گوید: «تعدادی از معلمان از استخدامی‌های رسمی آموزش و پرورش هستند اما به دلیل کمبود دبیر با تجربه و اعتراض بعضی از خانواده‌ها از روند و کیفیت آموزشی مدیر مجبور می‌شود نیروهای آزاد استخدام کند که به صورت حق‌التدریس مشغول به کار می‌شوند.»
اما خانم میهن‌دوست مشاور در این باره گفت: «همه معلمان سمپاد استخدام آموزش و پرورش هستند و در مدرسه دخترانه که من ۵ سال پیش مشغول بودم همه دبیران خانم و فقط چند دبیر آقا با سوابق علمی خوب که بازنشسته بودند دعوت به کار شده بودند. مدیر خودش معلمان و دبیران مدرسه‌اش را انتخاب می‌کند.»
طرح شهاب چیست؟
طرح شهاب یا همان «شناسایی و هدایت استعدادهای برتر» در بهمن ماه ۸۶ در راستای تحول بنیادین آموزش و پروش به تصویب هیئت امنای بنیاد ملی نخبگان رسید.
این طرح طی یک مرحله آزمایشی (سال تحصیلی ۹۲-۹۱) در هفت استان برای ۷٪ دانش‌آموزان در پایه‌های چهارم و پنجم ابتدایی، دوم و سوم راهنمایی و اول، دوم و سوم متوسطه انجام شد. در مرحله دوم برای پایه‌های چهارم تمام استان‌ها و درنهایت اجرای کامل آن برای تمام دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی پیاده‌سازی شد.
شهاب چگونه در مدارس اجرا می‌شود
در اولین مرحله تمام مدیران استانی و مدارس و معلمان، مشاورها و معاونان بر اساس روش‌های استاندارد معین آموزش‌های لازم جهت اجرای طرح را خواهند گذراند.
مرحله دوم شناسایی استعدادهای دانش‌آموزان در هشت زمینه مختلف: استعدادهای بیانی، محاسباتی، هنروری، تجسمی، تربیت بدنی، معاشرت، علوم تجربی و استعدادهای دینی-فرهنگی توسط دبیران آموزش دیده در مرحله اول و تشکیل پرونده جامع و تحلیلی برای هریک از دانش‌آموزان است.
مرحله سوم و اصلی: پرونده هر یک از دانش‌آموزان که ارائه‌دهنده نکاتی کامل و تخصصی در مورد وی است در اختیار تیم خبره پرورشی و مشاوره‌ای هر یک از مدارس قرار گرفته و با توجه به ارزیابی و تحلیل پرونده‌ها اقدامات لازم در مورد هدایت تحصیلی و انتخاب رشته و… انجام خواهد شد.
به گفته معاون مرکز ملی پرورش استعدادی های درخشان، ۷۲۵ منطقه آموزشی و پرورشی کشور در سال تحصیلی ۹۸_۹۹ تحت پوشش برنامه شهاب قرار گرفتند.
در گفتگو با یک معلم دوره دوم ابتدایی سوالاتی مطرح شد و او توضیحات زیر را درباره طرح شهاب ارائه داد:
طرح شهاب چقدر در مدارس پیگیری می‌شود؟
طرح شهاب برای شناسایی و هدایت استعدادهای برتر در دوره دوم ابتدایی (چهارم، پنجم و ششم) در حال اجراست. پیگیری این طرح به شکل رسمی و جدی دنبال می‌شود. یعنی تمام معلمان مکلف‌اند که این فرم را برای تمام دانش‌آموزان تکمیل کنند.
آیا این طرح در مرحله اول برای شناسایی نخبگان و در مرحله دوم برای نخبه‌پروری کارآمد است؟
اگر معلم این کار را جدی تلقی کرده و به طور جدی پیگیر پر کردن فرم‌های طرح شهاب باشد، بله این طرح کارآمد خواهد بود. اما اشکالی که وجود دارد این است که بستر تحصیلی ما انقدر متمرکز است که در طول سال تحصیلی تمرکز معلم بر محتوای رسمی و کتاب درسی است و کمتر می‌تواند موقعیت‌هایی را خلق کند که طی آن‌ها دانش‌آموز بتواند استعدادهایش را بروز دهد، در نتیجه این مسئله در بسیاری از موارد شناسایی استعدادها رقم نمی‌خورد. از طرف دیگر، چون تکمیل فرم شهاب زمان‌بر بوده و نیازمند تمرکز بسیار است معلم از آن به راحتی عبور می‌کند. پس کارآمدی این طرح با این دو موضوع زیر سوال می‌رود. درصورتی که این نکات را در نظر نگیریم و به نفس طرح توجه کنیم، سنجش استعدادها و هدایت آن‌ها از این طریق بسیار ارزشمند است.
در صورت پی گیری صحیح و تحقق طرح شهاب، آیا می‌توان چنین نظریه‌ای را مطرح کرد که تنوع مدارس موضوعی از جمله سمپاد حذف شده و مدارس عادی به گونه‌ای توانمند شوند که در پی شناسایی استعدادهای گوناگون دانش‌آموزان، درصدد نخبه‌پروری در زمینه‌های مختلف برآیند؟
اگر بخواهیم دوگانه‌ای را درنظر بگیریم که در آن هم مدارس سمپاد و هم مدارس دولتی در کنار هم وجود داشته باشند و در دوگانه دیگر، تنوع موجود از بین رفته و تبدیل به وضعیتی شود که هر کدام از استعدادها فرصت پرورش داشته باشند، قطعا مورد دوم ارجحیت دارد. یعنی اگر به سمتی پیش برویم که مدارس به گونه‌ای باز طراحی شوند که در هر مدرسه بتوانیم شناسایی و هدایت همه انواع استعدادها را داشته باشیم، بله چنین نظریه‌ای می‌تواند مطرح باشد. اما دوگانه‌ای که هم اکنون با آن مواجه‌ایم اینگونه نیست. دوگانه فعلی، وجود مدارس سمپاد و دولتی در کنار هم است و اگر بخواهیم مدارس سمپاد را نادیده بگیریم، با توجه به وضعیت مدارس عادی استعدادهای برتر را خفه کرده ایم. پس در حال حاضر راهی به جز سمپاد وجود ندارد. اما اگر بخواهیم وضع فعلی را به طور کامل به هم زده و آن را بازطراحی کنیم، طرح شهاب برای شناسایی و هدایت استعدادها بسیار کارآمدتر از مدارس سمپاد خواهد بود.
در راستای سخن رهبری درباره توجه به تفاوت و گوناگونی استعدادها: «و من کلام له صلّی اللَّه علیه و ءاله: النّاس معادن کمعادن الذّهب و الفضّة» … نوع استعدادها هم فرق می‌کند؛ طلا یک جا لازم است، نقره هم یک جای دیگر لازم است؛ آن‌جائی که شما از نقره باید استفاده کنید، اگر از طلا استفاده کردید، به نتیجه نمی‌رسید؛ آن‌جائی که از آهن باید استفاده کنید، اگر از طلا استفاده کردید، به نتیجه نمی‌رسید؛ هر کدامی برای یک کاری لازم است. انسان‌ها با استعدادهای گوناگون‌شان، تأمین‌کننده‌ی نیاز جوامع بشری برای سیر الی اللَّه و سیر الی الکمال‌اند؛ طرح شهاب می‌تواند راهبردی منطقی برای برقراری عدالت در نخبه‌پروری باشد.
روشن است که تحقق این طرح نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات گسترده دولت و آموزش و پرورش در راستای تربیت معلمان توانمند و تهیه برنامه‌های متنوع برای ارزشیابی طیف گسترده استعدادها در دانش‌آموزان، و همچنین تغییر در برنامه آموزشی مدارس برای پرورش استعدادهای شناسایی شده است. باید بدانیم برای رسیدن به تحول و آموزش و پرورشی در راستای عدالت، چنین تلاش‌هایی لازم و ضروری است.
انتهای پیام/
